Những câu ca dao về đồng ruộng hay và mùa gặt bội thu
Ca dao về đồng ruộng là kho tàng văn hóa dân gian phản ánh cuộc sống bình dị của người nông dân Việt Nam. Qua từng câu ca, hình ảnh đồng ruộng xanh mướt, những mùa gặt bội thu và tình yêu quê hương được tái hiện sinh động, đầy cảm xúc. Những câu ca dao này không chỉ giúp ta hiểu rõ hơn về truyền thống lao động cần cù mà còn là sợi dây kết nối lòng người với cội nguồn đất đai.
Ca dao về đồng ruộng
Ca dao về đồng ruộng là một thể loại phong phú và gần gũi trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam, phản ánh sâu sắc đời sống lao động và tâm hồn của người nông dân. Những câu ca dao này thường xuất phát từ trải nghiệm thực tế, gắn liền với hoạt động sản xuất nông nghiệp như cày cấy, gặt lúa, chăn trâu, làm cỏ, hay cả những phút nghỉ ngơi giữa đồng quê mênh mông.
Ca dao đồng ruộng không chỉ đơn thuần miêu tả cảnh lao động vất vả mà còn lồng ghép tình cảm gia đình, tình làng nghĩa xóm, tình yêu đôi lứa và cả những triết lý nhân sinh sâu sắc. Qua hình ảnh bát cơm đầy, con trâu, luống mạ, ruộng sâu..., người nông dân gửi gắm biết bao tâm tư, niềm tin vào cuộc sống, sự gắn bó keo sơn với đất mẹ quê hương.
Bên cạnh giá trị văn học, ca dao đồng ruộng còn mang tính giáo dục cao, nhắc nhở con cháu biết quý trọng công sức lao động, biết ơn những người “một nắng hai sương”, từ đó hun đúc tình yêu quê hương đất nước.
Với lối diễn đạt bình dị, đậm chất dân gian, ca dao về đồng ruộng là tiếng nói thiêng liêng của nền văn hóa lúa nước Việt Nam – nơi con người sống chan hòa với thiên nhiên và lao động bằng cả trái tim.
Những câu ca dao về đồng ruộng
Ca dao về đồng ruộng không chỉ ghi lại vẻ đẹp cần cù, bền bỉ của người nông dân mà còn góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Những câu ca giản dị ấy mãi là dòng chảy ngọt lành nuôi dưỡng tâm hồn bao thế hệ Việt Nam.
1/
Xứ Truồi ruộng cả đồng sâu
Muốn ăn cơm trắng làm dâu xứ Truồi
Câu ca dao gợi tả vùng đất Xứ Truồi màu mỡ, nhiều ruộng đồng, nơi phụ nữ về làm dâu sẽ có cơ hội được ăn no mặc ấm. Đồng thời thể hiện niềm tự hào về quê hương trù phú.
2/
Chim buồn tình chim bay về núi
Cá buồn tình cá lủi xuống sông
Anh buồn tình anh dạo chốn non bồng
Dạo miền sơn cước, xuống chốn ruộng đồng mới gặp em
Mượn hình ảnh tự nhiên để diễn tả nỗi buồn trong tình cảm. Chàng trai tìm đến vùng núi, vùng đồng quê và bất ngờ gặp được người con gái khiến anh xua tan nỗi buồn. Thể hiện sự duyên phận trong tình yêu.
3/
Gió khan phải cạn ruộng đồng
Ham chi bóng sắc nửa hồng nửa đen
Tay ôm bó mạ xuống đồng
Nửa dạ thương chồng, nửa dạ thương con
Mạ non như thể trăng tròn
Ruộng sâu như thể tình con nghĩa chồng
Mô tả sự cực nhọc của người phụ nữ nơi đồng ruộng, vừa lo toan cho gia đình, vừa dốc sức làm nông. Hình ảnh mạ non – ruộng sâu là ẩn dụ cho tình nghĩa vợ chồng thủy chung, gắn bó.
4/
Gió mưa là bệnh của trời
Ruộng khô nước cạn tại người không lo
Câu này dạy con người phải có trách nhiệm, không đổ lỗi cho thiên nhiên. Thiếu nước, ruộng khô là do người chưa chủ động chăm sóc, quản lý tốt.
>>>Tìm hiểu sâu hơn tại đây: Những câu ca dao vợ chồng thể hiện tình cảm đậm sâu, chân thật
5/
Còn duyên con đỉa còn đeo
Hết duyên con đỉa nằm queo bờ vùng
Ẩn dụ tình duyên có thời, khi còn yêu thương thì gắn bó, khi hết duyên thì chia xa. Đỉa bám hay rời phản ánh quy luật tự nhiên của tình cảm.
6/
Nửa trưa ăn bữa cơm đồng
Xế chiều anh lượm, anh gồng anh mang
Đôi ta rảo bước nhẹ nhàng
Cánh đồng phơ phới như hàng cò bay
Mô tả nhịp sống lao động giản dị, hạnh phúc của đôi vợ chồng trẻ nơi ruộng đồng. Hình ảnh thơ mộng và bình dị mang đến cảm giác thanh bình.
7/
Nhà anh có ruộng năm sào
Một bờ ở giữa làm sao cho liền?
– Muốn liền thì phá bờ đi
Mạ non cấy xuống làm chi chẳng liền!
Một cách nói ẩn dụ về tình cảm trai gái. Nếu hai bên muốn hòa hợp, thì phải phá bỏ rào cản. Hình ảnh mạ non – ruộng liền là ẩn dụ cho sự gắn kết tự nhiên.
8/
Trời cao đất rộng thênh thang,
Tiếng hò giọng hát ngân vang trên đồng,
Cá tươi gạo trắng nước trong,
Hai mùa lúa chín thơm nồng tình quê
Ca ngợi cảnh đồng quê tươi đẹp, phồn vinh. Gắn bó giữa thiên nhiên và con người, giữa lao động và thành quả, là niềm tự hào của người nông dân.
9/
Ai đem em tới giữa đồng,
Chân bùn tay lấm mà lòng anh say?
Hình ảnh người con gái lao động chân chất khiến chàng trai rung động. Vẻ đẹp thật thà, chịu thương chịu khó gợi sự say mê, yêu mến chân thành.
10/
Rạng ngày vác cuốc ra đồng
Tay cầm mồi lửa, tay dòng thừng trâu
Ruộng đầm nước cả bùn sâu
Suốt ngày cùng với con trâu cày bừa
Việc làm chẳng quản nắng mưa
Cơm ăn đắp đổi muối dưa tháng ngày
Ai ơi bưng bát cơm đầy
Biết công kẻ cấy người cày mấy nao!
Bài ca ca ngợi công lao của người nông dân. Họ dãi nắng dầm mưa để có được hạt cơm, từ đó nhắn nhủ mọi người trân trọng giá trị lao động.
11/
Trời mưa cho lúa chín vàng
Cho anh đi gặt, cho nàng đem cơm
Đem thời bát sứ mâm son
Chớ đem mâm gỗ anh hờn không ăn
Lời trách yêu vui nhộn. Dù vất vả ngoài đồng, chàng trai vẫn mong người thương chăm chút cả phần ăn. Thể hiện nét duyên dáng trong tình yêu đồng quê.
12/
Giời mưa ướt áo nâu sồng
Công em đi cấy quăng đồng đồng xa
Mùa này trời giúp cho ta
Mùa này lúa tốt bằng ba mọi mùa
Niềm vui và hy vọng của người nông dân khi được mùa. Dù cực nhọc nhưng nhờ trời giúp, lúa tốt nên lòng người phấn khởi.
13/
Tháng giêng lúa mới chia vè
Tháng tư lúa đã đỏ hoe đầy đồng
Chị em đi sắp gánh gồng
Đòn càn tay hái ta cùng ra đi
Khó nghèo cấy mướn gặt thuê
Lấy công đổi của chớ hề lụy ai
Tháng hai cho chí tháng mười
Năm mười hai tháng em ngồi em suy
Vụ chiêm em cấy lúa đi
Vụ mùa lúa ré, sớm thì ba giăng
Thú quê rau cá đã từng
Gạo thơm cơm trắng chi bằng tám xoan
Việc nhà em liệu lo toan
Khuyên chàng học tập cho ngoan kẻo mà
Tháng sáu em cấy anh bừa
Tháng mười em gặt anh đưa cơm chiều
Mô tả chu kỳ canh tác quanh năm và sự gắn bó lao động vợ chồng nơi đồng quê. Từng tháng đều gắn với việc đồng áng, thể hiện lối sống giản dị, cần cù.
14/
Chẳng tham lắm ruộng nhiều trâu
Tham vì ông lão tốt râu mà hiền
Chẳng tham ruộng cả ao liền
Tham vì cái bút cái nghiên anh đồ
Câu ca dao nhấn mạnh: con gái chọn chồng không vì của cải mà vì đức độ, học thức. Đề cao phẩm chất và đạo đức con người hơn vật chất.
15/
Trâu ơi ta bảo trâu này,
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta.
Cấy cày giữ nghiệp nông gia.
Ta đây trâu đấy, ai mà quản công!
Câu ca dao diễn tả mối quan hệ gắn bó giữa người nông dân và con trâu – người bạn đồng hành trên cánh đồng. Người nông dân nhắn nhủ trâu hãy cùng nhau làm việc, chăm chỉ giữ gìn nghề nông truyền thống. Câu thơ cũng thể hiện ý chí bền bỉ, không ngại khó khăn trong lao động và sự quyết tâm của người nông dân.
16/
Bao giờ cây lúa còn bông
Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn
Câu ca dao dùng hình ảnh cây lúa có bông để nói về sự tồn tại lâu dài của nghề nông. Miễn còn cây lúa xanh tốt thì còn có cỏ để trâu ăn, nghĩa là nghề nông vẫn được duy trì, bảo tồn và không bao giờ phai nhạt trong đời sống người dân.
17/
Công danh theo đuổi mà chi,
Sao bằng chăm chỉ giữ nghề canh nông.
Sớm khuya có vợ có chồng,
Cày sâu bừa kỹ mà mong được mùa.
Câu ca dao nhấn mạnh giá trị của nghề nông và sự chăm chỉ lao động hơn là chạy theo danh vọng, công danh. Nó cổ vũ người nông dân cần nỗ lực bền bỉ, gắn bó với đất đai để có vụ mùa bội thu, tạo dựng cuộc sống gia đình no ấm, hạnh phúc.
18/
Ai ơi! Nhớ lấy lời này:
Tằm nuôi ba lứa, ruộng cày ba năm.
Nhờ trời hòa cốc phong đăng,
Cấy lúa lúa tốt, nuôi tằm tằm tươi.
Được thua dù có tại trời,
Chớ thấy sóng cả mà rời tay co
Câu ca dao dạy người nông dân kiên trì, bền chí trong lao động. Nghề nông là cả một quá trình lâu dài và chịu ảnh hưởng của thời tiết, thiên nhiên (trời, gió, mưa). Dù kết quả có thế nào cũng không được dễ dàng bỏ cuộc mà phải luôn giữ gìn nghề truyền thống, tiếp tục làm việc cần cù.
19/
Cầu cho mưa thuận gió lành,
Lúa vàng nặng hạt, ruộng anh được mùa.
Câu ca dao là lời cầu nguyện chân thành của người nông dân mong mưa thuận gió hòa để cây lúa phát triển tốt, mùa màng bội thu. Đây cũng là sự gắn bó sâu sắc với thiên nhiên và hy vọng vào cuộc sống ấm no, đủ đầy từ nghề nông.
>>>Tham khảo thêm: Tổng hợp ca dao tôn sư trọng đạo thể hiện truyền thống kính thầy
Ca dao về đồng ruộng không chỉ ghi lại vẻ đẹp cần cù, bền bỉ của người nông dân mà còn góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Những câu ca giản dị ấy mãi là dòng chảy ngọt lành nuôi dưỡng tâm hồn bao thế hệ Việt Nam.
Ca dao về đồng ruộng là minh chứng sống động cho sự gắn bó mật thiết giữa con người và thiên nhiên. Những câu ca dao giản dị nhưng chan chứa tình cảm, khơi gợi lòng biết ơn với đất mẹ và trân trọng giá trị lao động. Giữ gìn và lan tỏa những câu ca dao này chính là bảo tồn nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam.