Tuyển chọn ca dao về ngọn đèn và nỗi lòng người xưa
Ca dao về ngọn đèn là những lời tâm tình sâu lắng, phản ánh nỗi nhớ mong, khắc khoải của người con gái trong đêm khuya vắng. Ngọn đèn không chỉ là ánh sáng vật lý mà còn là biểu tượng của niềm hy vọng, tình yêu và sự chờ đợi trong văn hóa dân gian Việt Nam. Mỗi câu ca là một khoảng lặng khiến ta thổn thức.
Biểu tượng của ngọn đèn trong ca dao
Ngọn đèn trong ca dao thường được dùng làm biểu tượng ẩn dụ sâu sắc, mang nhiều tầng ý nghĩa trong đời sống và tâm hồn người Việt:
Ánh sáng của hy vọng và niềm tin
Ngọn đèn là nguồn sáng le lói giữa bóng tối, tượng trưng cho hy vọng, niềm tin vững chắc trong những lúc gian khó, cô đơn. Dù trong đêm tối mịt mùng, ánh đèn vẫn không tắt, như lời nhắn nhủ về sự kiên trì và bền bỉ vượt qua thử thách.
Tình yêu thủy chung và sự chờ đợi
Ngọn đèn thắp sáng trong đêm thường gắn với hình ảnh người con gái chờ chồng, chờ người thương trở về. Ánh đèn là biểu tượng cho lòng thủy chung, sự kiên nhẫn và niềm mong nhớ sâu sắc trong tình yêu.
Sự ấm áp và niềm an ủi
Ánh đèn cũng mang lại cảm giác ấm áp, gần gũi trong không gian tối tĩnh lặng, xua tan nỗi cô đơn, lo âu. Nó là nguồn động viên tinh thần, sự yên bình cho tâm hồn người ở quê nhà.
Cuộc sống mong manh, dễ tổn thương
Ngọn đèn dễ bị gió thổi tắt, tượng trưng cho sự mong manh, bấp bênh của cuộc đời và tình cảm con người. Ca dao dùng hình ảnh này để nhấn mạnh sự trân trọng những giá trị quý giá dù nhỏ bé.
Tóm lại, ngọn đèn trong ca dao không chỉ là vật dụng thường nhật mà còn là biểu tượng văn hóa chứa đựng nhiều cảm xúc, suy tư và giá trị nhân văn sâu sắc của người Việt.
Những câu ca dao về ngọn đèn
Ca dao về ngọn đèn luôn ẩn chứa nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc, tượng trưng cho niềm hy vọng, tình yêu và sự bền bỉ trong cuộc sống. Những câu ca dao này không chỉ phản ánh đời sống sinh hoạt mà còn truyền tải cảm xúc, tâm tư của con người qua hình ảnh ngọn đèn lung linh giữa đêm tối.
1/
Bóng đèn là bóng đèn hoa
Ai về vùng Bưởi với ta thì về.
Vùng Bưởi có lịch có lề,
Có sông tắm mát có nghề seo can.
Đây là câu ca dao mở đầu giới thiệu về vùng Bưởi – một địa danh nổi tiếng với những đặc trưng văn hóa và nghề nghiệp truyền thống. “Bóng đèn là bóng đèn hoa” có thể hiểu là ánh sáng đẹp, lung linh như đèn hoa, gợi nên hình ảnh tràn đầy sức sống và ấm áp của vùng quê. Qua đó, ca dao mời gọi người về thăm vùng đất này, nơi có truyền thống, phong tục lịch sự và cảnh sắc thiên nhiên mát mẻ.
>>>Tìm hiểu sâu hơn tại đây: Top ca dao về con thuyền hay cho những ai yêu thơ ca dân gian
2/
Đèn thương nhớ ai
Mà đèn không tắt
Mắt thương nhớ ai
Mắt ngủ không yên
Ngọn đèn ở đây biểu tượng cho sự thao thức, nhớ nhung ai đó da diết đến nỗi không tắt, còn đôi mắt cũng thức trắng, không thể chợp mắt vì nỗi nhớ ấy. Hình ảnh ngọn đèn và đôi mắt song hành thể hiện cảm xúc nhớ thương, đợi chờ trong đêm tối cô đơn.
3/
Bóng trăng em ngỡ bóng đèn
Bóng cây em ngỡ bóng thuyền anh sang.
Câu này dùng hình ảnh “bóng trăng” và “bóng đèn”, “bóng cây” và “bóng thuyền” để miêu tả sự lầm tưởng hoặc nhầm lẫn trong tình cảm. Người con gái nhìn bóng trăng, bóng cây mà tưởng tượng thành bóng đèn và bóng thuyền người yêu, thể hiện sự chờ đợi mơ hồ, khắc khoải, thể hiện tâm trạng nhớ nhung, trông ngóng.
4/
Cha mẹ già như đèn cháy nhấp nhhem
Bên tình bên hiếu, gánh bền hai vai.
Cha mẹ tuổi già như ngọn đèn cháy yếu ớt, nhấp nhô, dễ tắt, nhưng vẫn phải vững vàng gánh vác tình cảm gia đình, trách nhiệm hiếu nghĩa với con cái. Câu ca dao nhấn mạnh sự vất vả và tấm lòng tận tụy của cha mẹ dù tuổi cao sức yếu.
5/
Con gái ông Bang che dù che lọng
Con gái bà bống thổi lửa tắt đèn.
Câu ca dao thể hiện sự đối lập trong phong tục, nếp sống của hai nhóm người hoặc vùng miền. “Che dù che lọng” là hình ảnh sang trọng, cao quý; “thổi lửa tắt đèn” là hình ảnh nghèo khổ, tắt lịm. Qua đó phản ánh sự khác biệt trong cuộc sống và thân phận con gái ở từng nơi.
6/
Có đèn thì lại phụ trăng
Có the quên lụa, có vàng quên thau.
Câu này nói về sự thay đổi, phản bội hoặc quên đi những điều quý giá ban đầu. “Có đèn thì lại phụ trăng” nghĩa là có cái mới thì quên cái cũ, “có the quên lụa” (the và lụa đều là vải đẹp) hay “có vàng quên thau” (vàng và thau là đồ kim loại quý và thường) đều chỉ sự lãng quên hoặc chối bỏ điều tốt đẹp, quý giá trong tình cảm hoặc cuộc sống.
7/
Có thằng chồng ghiền như ông tiên nho nhỏ
Ngó vô nhà đèn đỏ đèn xanh
Có thằng chồng say như trong chay ngoài hội
Ngó vô nhà như hội tầm vu
Câu này phản ánh thực trạng xã hội với hình ảnh người chồng say mê cờ bạc, rượu chè, tham gia vào những hoạt động không lành mạnh (“đèn đỏ đèn xanh” ám chỉ khu vực vui chơi không lành mạnh, “hội tầm vu” chỉ những nơi giải trí ăn chơi). Qua đó nói lên sự lo lắng, phê phán về người chồng không chăm lo gia đình.
8/
Đèn Cần Giờ đêm đêm sáng tỏ
Ghe lớn ghe nhỏ nhìn thấy rõ mà vào
Biết ai lòng dạ thanh cao
Để cho phận gái má đào gởi thân?
Đèn Cần Giờ tượng trưng cho ánh sáng dẫn đường, giúp các ghe thuyền nhận biết để vào bến an toàn. Câu ca dao ẩn dụ cho sự sáng tỏ trong tình cảm và lòng người. “Phận gái má đào” chỉ người con gái trẻ đẹp, thân phận mong manh, gửi gắm hy vọng vào sự chân thành, thanh cao của người khác.
9/
Đèn khoe đèn tỏ hơn trăng.
Đèn ra trước gió, còn chăng hỡi đèn?
Câu ca dao so sánh ánh sáng đèn với ánh trăng, nhấn mạnh sự rực rỡ, tỏa sáng của đèn. Tuy nhiên, đèn dù sáng nhưng yếu ớt trước gió, có thể tắt bất cứ lúc nào. Đây là ẩn dụ về sự yếu đuối, mong manh của cuộc đời hoặc tình cảm, dù có rực rỡ thì vẫn dễ bị tổn thương.
10/
Đèn hết dầu đèn cháy tới tim
Một ngày gá nghĩa cũng niềm phu thê
Câu này nói về sự tận tâm, tận lực, “cháy tới tim” của ngọn đèn cũng như sự hết lòng của người trong nghĩa vợ chồng (“gá nghĩa” – kết hôn). Dù dầu hết, đèn vẫn cháy là biểu tượng cho tình cảm sâu sắc, bền chặt và sự hy sinh trong hôn nhân.
11/
Đêm qua gió bấc mưa dầm
Đèn lầm với bóng, bóng lầm với ai?
Câu ca dao mô tả cảnh đêm tối mưa gió, ngọn đèn lung lay khiến bóng đèn và bóng người bị nhầm lẫn. Đây là hình ảnh tượng trưng cho sự rối rắm, lẫn lộn trong tình cảm, cuộc đời hoặc những hiểu lầm, hoài nghi xảy ra trong mối quan hệ.
12/
Đèn hết dầu đèn tắt
Nhang hết nhụy hết thơm
Biểu anh đừng lên xuống đêm hôm
Thế gian đàm tiếu, thế thường cười chê.
Câu này ẩn dụ cho sự kết thúc của một mối quan hệ hoặc một tình trạng nào đó khi hết duyên, hết tình. Đèn tắt là hình ảnh tượng trưng cho sự phai nhạt, hết sức sống, còn “đừng lên xuống đêm hôm” là lời khuyên tránh làm việc khuya khuya, gây ra điều tiếng thị phi. "Thế gian đàm tiếu" nói đến sự bàn tán, chê cười của xã hội khi người ta không giữ gìn cẩn thận tình cảm hay danh dự.
13/
Đèn treo cột phướn, gió chướng hao dầu
Anh thương em để dạ, đừng rầu lụy thân
Hình ảnh “đèn treo cột phướn” chịu ảnh hưởng của gió làm hao dầu được ví như tình yêu đang phải đối mặt với sóng gió, thử thách. Lời nhắn nhủ “anh thương em để dạ, đừng rầu lụy thân” thể hiện sự trân trọng, động viên nhau trong tình yêu, đừng để buồn phiền, lo âu làm ảnh hưởng đến sức khỏe hay tâm trạng.
14/
Gió đưa cột phướn hao dầu
Thương em để dạ, chớ sầu mà hư!
Tương tự câu trước, cột phướn bị gió làm hao dầu tượng trưng cho những khó khăn, thử thách trong tình cảm. “Thương em để dạ” nghĩa là anh dành tình thương thật lòng cho em, nên đừng quá buồn bã hay suy nghĩ nhiều khiến bản thân mệt mỏi, “hư” ở đây là suy yếu, hao mòn cả về thể chất và tinh thần.
15/
Thấy đèn em hổ với trăng
Thấy anh em hổ đạo hằng thuở xưa
Hình ảnh “đèn” và “trăng” ở đây tượng trưng cho vẻ đẹp của người con gái, ánh sáng của đèn cạnh trăng thanh khiết là sự hòa hợp hoàn mỹ. “Em hổ với trăng” là em đẹp rạng rỡ như ánh trăng. “Em hổ đạo hằng thuở xưa” thể hiện lòng thủy chung, đạo nghĩa vốn có từ lâu trong tình yêu, gia đình.
16/
Trách ai cầm quạt che đèn
Không cho em thấy lạ quen em chào
Câu ca dao này nói về sự ngăn cản, che khuất sự thật hay tình cảm của một người khác. “Cầm quạt che đèn” tượng trưng cho việc che dấu ánh sáng, sự rõ ràng. Vì bị che mất ánh sáng, người con gái không thể nhận ra người quen, dẫn đến hiểu lầm hay lỡ hẹn trong tình cảm.
17/
Không làm nghề ấy, biết lấy gì nuôi anh?
Đây là câu ca dao phản ánh thực tế xã hội xưa, khi người phụ nữ phải làm nghề mưu sinh khó khăn để nuôi người thân hoặc chồng. Câu nói thể hiện sự biện minh cho sự hy sinh, vất vả của người con gái trong việc nuôi dưỡng gia đình dù công việc có thể không được xã hội coi trọng.
>>>Tham khảo thêm: Top ca dao về con thuyền hay cho những ai yêu thơ ca dân gian
Ca dao về ngọn đèn mang theo cả ánh sáng lẫn bóng tối tâm hồn người Việt xưa. Qua từng vần thơ, hình ảnh ngọn đèn trở thành biểu tượng sống động của tình yêu thủy chung và khát vọng đoàn viên. Dẫu nhỏ bé, le lói nhưng ánh đèn ấy vẫn cháy mãi trong ký ức dân gian và lòng người yêu thơ.
